Chuyên gia cho rằng, việc "chọn mặt gửi vàng" làm cao tốc Bắc - Nam cần xét kỹ kinh nghiệm thi công, tránh trường hợp hồ sơ đẹp, năng lực yếu.
Đánh giá năng lực bằng sản phẩm cụ thể
Liên quan đến cơ chế chỉ định thầu được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết triển khai dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025, ông Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các Nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ VN (VARSI) cho rằng, đây là giải pháp cần thiết trong bối cảnh hiện nay để 12 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 có thể về đích chỉ trong một kỳ trung hạn.
Tuy nhiên, theo ông Chủng, để dự án giao thông - một sản phẩm trong tương lai được hình thành theo đúng kỳ vọng, việc “chọn mặt gửi vàng” không chỉ nhìn vào mức độ lộng lẫy của hồ sơ mà phải dựa trên chất lượng sản phẩm mà nhà thầu đã thực hiện trong quá khứ.
“Ở nhiều nước trên thế giới, sự tin cậy của nhà thầu được đánh giá ở những công trình rất cụ thể nhà thầu đã từng làm, từ đội ngũ nhân lực (chỉ huy trưởng công trình, cán bộ kỹ thuật, lực lượng công nhân) đến công tác tổ chức công trường, huy động trang thiết bị,…)”, ông Chủng nói.
Việc đánh giá năng lực nhà thầu dựa trên các công trình cụ thể được đánh giá là một yếu tố quan trọng trong quá trình chỉ định thầu nhằm chọn được đúng người, đúng việc - Ảnh minh họa
Cho rằng chỉ định thầu là cơ chế có thể loại bỏ được nhà thầu yếu kém, song, lãnh đạo Công ty CP Đầu tư và Xây dựng giao thông Phương Thành (Phương Thành Tranconsin) cho rằng, để đảm bảo sự công bằng tuyệt đối cho các nhà thầu có uy tín, Bộ GTVT và các cơ quan chức năng cần căn cứ vào các yếu tố chính như: các dự án nhà thầu đã thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định (có xác nhận của chủ đầu tư), năng lực tài chính, thiết bị máy móc.
“Trên cơ sở hồ sơ nhà thầu đăng ký dự tuyển, cơ quan quản lý nhà nước có thể thực hiện chấm điểm, nhà thầu nào điểm cao sẽ được giao khối lượng công việc lớn như đã từng áp dụng tại dự án nâng cấp, cải tạo QL1 ngày trước.
Thông qua đánh giá năng lực, cơ quan chức năng cũng có thể phân tích nhà thầu nào giỏi về xử lý vùng đất yếu, giỏi về làm cầu, làm đường để giao đúng người, đúng việc, đảm bảo chất lượng của dự án”, lãnh đạo Phương Thành Tranconsin nói.
"Cùng với xây dựng tiêu chí chỉ định thầu, các cơ quan chức năng cũng cần đảm bảo các yếu tố để nhà thầu có năng lực được chỉ định có thể thực hiện dự án tốt nhất. Trong đó, khảo sát kỹ thuật dự án là khâu rất quan trọng, từ khảo sát địa hình, địa chất, thủy văn, các mỏ vật liệu, phải có sự đầu tư công phu để quá trình triển khai của nhà thầu không bị động, thay đổi, kéo dài thời gian thi công 3 - 4 năm không xong, giảm hiệu quả dự án và phát sinh chi phí cho nhà thầu", đại diện Phương Thành Tranconsin.
Theo đánh giá, chỉ định thầu dù rút ngắn được thời gian so với đấu thầu, song, công tác giám sát nhà thầu sẽ phải thực hiện nghiêm ngặt hơn để đảm bảo hiệu quả đầu tư - Ảnh minh họa
Công khai thông tin nhà thầu, tăng cường giám sát sau chỉ định
Cũng theo Chủ tịch VARSI Trần Chủng, để loại bỏ được cơ chế xin - cho và những tin đồn tiêu cực về hiện tượng “quân xanh, quân đỏ”, cơ quan chỉ định hoặc đề xuất chỉ định cần phải công khai, minh bạch về tiêu chí lựa chọn, kết quả lựa chọn.
“Nhà thầu nào trúng phải công bố rộng rãi để bên cạnh việc kiểm soát, giám sát của chủ đầu tư, cơ quan quản lý, các “đối thủ” khác trượt thầu cũng có thể giám sát xem nhà thầu được lựa chọn có thực hiện tốt hay không, đảm bảo được tiến độ, chất lượng như đã cam kết hay không.
Nhà thầu chính được chọn lựa cũng sẽ có thầu phụ. Những thầu phụ này cũng phải được công khai hồ sơ trong quá trình đăng ký tham gia chỉ định thầu để phục vụ công tác kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý”, ông Chủng nói và cho rằng, công tác quản lý, giám sát sau thầu cũng cần được chú trọng, tránh tình trạng hồ sơ đăng ký ghi rất đẹp, máy móc rất hiện đại, thợ rất cao cấp nhưng ra công trình lại xảy ra tình trạng chậm tiến độ, đội giá, kém chất lượng.
Chuyên gia kinh tế, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cũng cho rằng, cơ chế chỉ định thầu muốn không vấp phải sự hoài nghi của dư luận, ngay từ quá trình đề xuất Thủ tướng Chính phủ xem xét, các Bộ, ngành phụ trách cần công khai rộng rãi trên không gian mạng danh sách những đơn vị được đề xuất lựa chọn và cả kết quả lựa chọn để các doanh nghiệp trong ngành và toàn dân giám sát năng lực, hiệu quả của việc chỉ định thầu, giảm thiểu tối đa việc xin - cho.
Trao đổi với Báo Giao thông, một cán bộ điều hành dự án thuộc Ban QLDA Thăng Long nhận định, chỉ định thầu có nhiều ưu điểm: nhanh về mặt thời gian, chủ đầu tư chọn được nhà thầu có năng lực tốt.
Thế nhưng, theo vị này, công tác quản lý thực hiện sau chỉ định thầu sẽ nhiều thủ tục hơn, đòi hỏi đơn vị quản lý, tư vấn giám sát nhà thầu mất nhiều thời gian hơn do khi đấu thầu, giá thực hiện dự án là giá nhà thầu bỏ theo hướng “lời ăn lỗ chịu” và phải đáp ứng yêu cầu của dự án.
“Chỉ định thầu làm theo hướng “thực thanh, thực chi”, làm gì thanh toán đấy. Ví dụ, trong tính toán của cơ quan chủ đầu tư, chi phí đầu tư một hạng mục cống là 10 đồng nhưng thực tế triển khai chỉ làm hết 8 đồng thì phải giám sát, nghiệm thu thanh toán cho nhà thầu đúng 8 đồng.
Hoặc trong một số trường hợp đặc biệt, biện pháp thi công phải thay đổi, giá thực hiện cao hơn mức giá chủ đầu tư tính toán thì ban điều hành, đơn vị giám sát dự án cũng phải theo dõi chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả trong phương án tài chính”, cán bộ thuộc Ban QLDA Thăng Long chia sẻ./.
Nguồn: Nam Khánh/baogiaothong.vn
