Bổ sung, thay đổi những quy định trong Luật Đất đai năm 2013 đãkhông còn phù hợp với thực tiễn để tháo gỡ những bất cập, vướng mắc làm cản trở việc phát huy hiệu quả nguồn lực tài nguyên đất đai. Đây chính là mục tiêu của việc xây dựng dự thảo Luật Đất đai sửa đổi đang được đưa ra lấy ý kiến góp ý của nhân dân trong hơn 2 tháng qua. Và điều đáng mừng là trong hơn 2 tháng qua,rất nhiều ý kiến đóng góp cho dự thảo Luật quan trọng này đã được người dân,các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà hoạt động thực tiễn gửi đến các kênh tiếp nhận cả trực tiếp lẫn trực tuyến. Đây không chỉ là sự quan tâm của người dân với vấn đề hệ trọng của đất nước mà còn là sự tin tưởng với chủ trương, chính sách, pháp luật của nhà nước, một trong những yếu tố để luật đi vào cuộc sống.
“Sống và làm việc theo hiến pháp, pháp luật” không chỉ là khẩu hiệu mà phải đi vào đời sống một cách nhuần nhuyễn, chi phối mọi hoạt động của cơ quan chức năng, doanh nghiệp cho đến mỗi công dân. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết để hiện thực hóa phương châm này chính là việc làm sao để mỗi người đều biết, hiểu và vận dụng được các quy định của pháp luật. Chính vì vậy, nhiều người dân cũng đã đóng góp ý kiến vào việc xem xét thay đổi kết cấu dự thảo Luật.
Bà Lê Thị Thu Trà, quận Tân Bình, TP.HCM đưa ra đề xuất: dự thảo Luật Đất đai sửa đổi nên kết cấu theo từng chương ứng với nhóm đối tượng chịu chi phối của Luật. Ví dụ như chương dành cho cơ quan quản lý nhà nước bao gồm các điều khoản quy định về thẩm quyền, chức năng, lĩnh vực liên quan đến đất đai, chương về quyền lợi – nghĩa vụ của người sử dụng đất, chương dành cho công dân chưa có quyền sử dụng đất, quy định các chế tài khi vi phạm quy định.
“Theo bố cục như vậy thì người dân dễ dàng tra cứu những vấn đề liên quan đến cơ quan quản lý nhà nước,liên quan đến quyền lợi của mình, công dân chưa có quyền sử dụng đất thì cũng có thể tìm hiểu kỹ vấn đề này. Ngoài ra tìm hiểu chế tài để nếu phát hiện sai phạm thì cũng sẽ giúp cho cơ quan quản lý thực thi tốt hơn việc quản lý đất đai “ bà Trà cho biết.
Bà Hoàng Thị Lợi, quận 1, TP. Hồ Chí Minh thì cho rằng “ Chương 4 nên quy định về đăng ký đất đai và tất cả những gì có liên quan ở chương 10, bởi vì sau đó chương 5,6,7,8,9 đều quy định những vấn đề liên quan đến đất: tài chính, giá đất, quy hoạch, thu hồi, bồi thường, giải quyết khiếu nại thì phải đăng ký đất đai phải cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà người dân gọi nôm na là số đỏ”.
Trong 10 nội dung trọng tâm của đề dẫn tại các hội thảo góp ý cho dự thảo Luật Đất đai sửa đổi do Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và Ủy ban MTTQ Việt Nam TP.HCM tổ chức gần đây nhất, thì vấn đề được quan tâm nhất chính là các điều khoản, quy định đảm bảo hài hòa giữa hiệu quả quản lý nhà nước với quyền lợi của người dân. Bởi thực tiễn 10 năm thực thi Luật Đất đai 2013 đã cho thấy, điểm nghẽn lớn nhất chính là những bất cập trong quy định. Những bất cập này không những làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân, dẫn tới khiếu nại,khiếu kiện kéo dài, mà còn làm lãng phí nguồn lực tài nguyên đất đai, cản trở sự phát triển của đất nước.
Theo luật gia Nguyễn Thanh Bình thì thực tế diễn ra nhiều năm nay dẫn đến khiếu nại khiếu kiện, thậm chí là khiếu kiện tập thể nó xuất phát từ việc thực hiện quyền sở hữu đất đai như thế nào? Chính vì vậy, ông đề nghị, nên xem xét cho phép mua bán quyền Chúng tôi đề xuất xem xét nên công nhận quyền mua bán quyền sử dụng đất bởi nếu đã có quyền mua bán thì doanh nghiệp khi cần, buộc phải thỏa thuận với người có quyền sử dụng đất trên nguyên tắc “ thuận mua vừa bán”, không thể nào gây thiệt hại cho người dân. Một trong những nguyên nhân gây bức xúc, khiếu kiện kéo dài chính là quy định về bồi thường thiệt hại cho người có quyền sử dụng đất khi đất bị thu hồi thực hiện các dự án. Bà Ung Thị Xuân Hương, Chủ tịch Hội Luật gia TP. Hồ Chí Minh dẫn chứng“Hiện nay thu hồi đất xong rồi mới có phương án bồi thường tái định cư, quyết định thu hồi xong để lập phương án bồi thường tái định cư xong mấy năm sau chưa làm được. Ví dụ như Thủ Thiêm,dẫn đến cái gì nó cũng thay đổi hết: giá cả thay đổi, tái định cư thay đổi dẫn đến người dân lại khiếu nại”. Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi đưa ra quy định phải có phương án tái định cư, bồi thường trước rồi mới được thu hồi đất, đây là bước tiến mới, theo sát yêu cầu thực tiễn. Tuy nhiên, theo bà Ung Thị Xuân Hương, vẫn cần xem xét đảm bảo quyền lợi cho người có quyền sử dụng đất có đất bị thu hồi làm dự án nhưng dự án chậm hoặc không triển khai được “Những hộ dân sử dụng đất trong quy hoạch sử dụng đất và thu hồi theo kế hoạch, nhưng chưa thực hiện thì luật phải chuẩn hóa quyền của người ta được cái gì. Chúng tôi đề nghị là vẫn phải được thực hiện các quyền của người sử dụng đất”.
Bà Nguyễn Thị Bích Thủy, Chủ tịch Hội Luật gia quận Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh thì cho rằng,cần làm rõ khái niệm được quy định trong dự thảo Luật về bồi thường cho người có đất bị thu hồi: “Ngườicó đất bị thu hồi phải có chỗ ở và điều kiện sống tốt hơn nơi ở cũ. Luật cũng phải cần cụ thể hóa tiêu chí thế nào là tốt hơn nơi ở cũ, khó vô cùng. Nhưng nếu chúng ta không thể chế hóa cái này sau này thực hiện sẽ dễ xảy ra rất nhiều tranh chấp”.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phan Trung Hiền, Trưởng Khoa Luật, Đại học Cần Thơ dẫn quy định tại khoản 2 điều 100 trong dự thảo Luật Đất đai sửa đổi : “Ngoài bồi thường về đất, tài sản trên đất thì còn có bồi thường cây trồng vật nuôi. Tuy nhiên khoản 2 điều 100 thì chỉ có mỗi vật nuôi là thủy sản thôi là thiếu sót rất lớn. Ví dụ như con trùn quế chẳng hạn, cũng là vật nuôi khi di dời đào lên thì nó chết nhưng các địa phương vận dụng bằng cách hỗ trợ hay gì đó chứ không bồi thường được. Đề nghị là nguyên tắc bồi thường khi thu hồi đất là bồi thường trên thực tế thiệt hại mà người dân phải gánh chịu có đủ những căn cứ. Khi chúng ta thu hồi đất thì họ không còn đất để sản xuất nông nghiệp nữa hoặc là bị xáo trộn đời sống sản xuất thì nếu chúng ta xác định đúng thì đó là thiệt hại và nếu đã có thiệt hại thì phải bồi thường. Hỗ trợ chỉ dùng cho những trường hợp không đủ điều kiện bồi thường”.
Bà Phan Thị Vi Vân, Phó chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bình Thuận đặt vấn đề : “Thu hồi đất ở thì được bồi thường đất ở, vậy thì trong trường hợp này đã bồi thường bằng đất ở rồi thì có bố trí tái định cư nữa hay không? Chúng ta cũng không có 1 quy định trong đây. Việc bồi thường này và việc bố trí tái định cư là cùng 1 việc giao đất ở mới hay là 2 việc đó khác nhau”Vấn đề giải quyết các tranh chấp liên quan đến đất đai, trong đó bao gồm cả vấn đề bồi thường khi thu hồi đất cũng là vấn đề có nhiều ý kiến trái chiều.
Luật sư Tô Văn Trung nêu ra vấn đề “Tôi bị thu hồi đất tôi nhận được quyết định thu hồi đất thì tôi có quyền khỏi kiện hoặc khiếu nại hay không? Giả sử tôi đã khiếu nại rồi hoặc khởi kiện rồi thì tôi có phải chờ quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật, hay phải chờ bản án có hiệu lực pháp luật thì mới thi hành quyết định thu hồi đất hay vẫn phải chấp hành quyết định thu hồi đất. Dự thảo luật không nêu rõ quy định này, tôi đề nghị cần bổ sung và giải thích rõ để cho sau này các cơ quan dễ dàng thi hành còn người dân dễ dàng thực hiện”.
Bà Phan Thị Việt Thu, Luật gia có nhiều kinh nghiệm tham gia hòa giải tại cơ sở đưa ra ví dụ thực tiễn: “hai nhà lân cận chỉ tranh chấp 1 hàng rào thôi, có mấy tấc đất thôi thì tòa án đâu có nhận đơn. Trong khi đó nếu mà đến Ủy ban thì Ủy ban sẽ từ chối vì luật đã đưa ra tòa rồi thì chúng tôi không có thẩm quyền giải quyết nữa thì chúng ta sẽ gặp trở ngại ở chỗ này”. Đồng thuận với ý kiến này, Luật sư Nguyễn Văn Hậu, phó chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.Hồ Chí Minh đề xuất nên bổ sung thêm 1 cấp giải quyết tranh chấp liên quan đến đất đai là UBND các cấp thay vì chỉ còn 1 cấp giải quyết là tòa án như trong dự thảo Luật Đất đai sửa đổi. Luật sư Nguyễn Văn Hậu cho rằng “Đây là cơ quan quản lý nhà nước về đất đai nên việc thu thập hồ sơ, tài liệu liên quan nguồn gốc đất, quá trình sử dụng đất rất thuận lợi. Và do các tài liệu này đang được lưu giữ ở cơ quan hành chính nên cơ chế giải quyết tranh chấp đất đai ở UBND cấp phường xã thị trấn thì thủ tục đơn giản hơn, người dân không phải đóng lệ phí, trong khi ra tòa thì phải đóng án phí”.
Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, ông Nguyễn Văn Nam, Viện trưởng Viện Nghiên cứu pháp luật phía Nam đưa ra con số thống kê cho thấy 99% tất cả các vụ hòa giải cấp cơ sở phường xã hầu như là không thành, đều phải chuyển lên tòa án.
Luật sư Huỳnh Minh Vũ thì cho rằng “Tòa án là cơ quan tư pháp, ủy ban là cơ quan hành chính, ủy ban vừa cấp giấy chứng nhận vừa giải quyết tranh chấp liên quan chứng nhận quyền sử dụng đất thì rõ ràng sẽ không khách quan”.
Dẫn thực tế tại cơ quan tư pháp TP.HCM nhiều năm qua, ông Nguyễn Văn Bảy, phó giám đốc Sở Tài nguyên – Môi trường TP.HCM cho rằng việc giải quyết tranh chấp có liên quan đến đất đai là việc của tư pháp chứ không phải việc hành chính, vì vậy giao cho tòa án là hợp lý: “Ta có hòa giải tiền tố tụng, nếu là hành chính có đối thoại tiền tố tụng thì chúng ta sử dụng kênh đó rất hiệu quả. TPHCM có nghiên cứu và thấy số liệu rất hiệu quả”.
Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi sẽ được tiếp tục thu nhập góp ý từ nhân dân cho đến hết ngày 15.3 với nhiều hình thức từ trực tiếp đến trực tuyến. Luật Đất đai có thể xem là nền tảng khi chi phối hầu hết mọi lĩnh vực trong đời sống kinh tế xã hội và đặc biệt quan trọng, hệ trọng đối với sự ổn định và phát triển bền vững đất nước./.
Bài và ảnh: Bích Thủy/kenhcongdong.com
