Thời gian gần đây, hoạt động đấu thầu ghi nhận tần suất gia tăng các gói thầu phải hủy và mời thầu lại nhiều lần. Ngoài các nguyên nhân khách quan như thay đổi kế hoạch vốn, điều chỉnh thiết kế hay biến động nhu cầu đầu tư, phần lớn gói thầu bị hủy xuất phát từ những sai sót trong quá trình lập hồ sơ mời thầu (HSMT), đánh giá hồ sơ dự thầu (HSDT).
Thực trạng này không này chỉ làm kéo dài thời gian lựa chọn nhà thầu, đình trệ tiến độ dự án, mà còn đặt ra những trách nhiệm pháp lý liên quan.
Theo ghi nhận, một trường hợp hi hữu phải mời thầu đến 5 lần, đó là Gói thầu số 05 Thi công xây dựng và cung cấp, lắp đặt thiết bị thuộc Dự toán bổ sung thiết bị triển khai chuyển đổi số Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. Gói thầu có giá 18,518 tỷ đồng, do Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai làm chủ đầu tư, được mời thầu lần đầu ngày 4/12/2024, lần hai ngày 10/1/2025, lần ba ngày 2/3/2025, lần bốn ngày 16/6/2025. Theo tìm hiểu, tại cả 4 lần mời thầu, Gói thầu đều phát sinh nhiều kiến nghị về HSMT, trọng tâm là các tiêu chuẩn kỹ thuật bất cập, được cho rằng định hướng thương hiệu, hãng sản xuất; hoặc yêu cầu về nhân sự quá mức cần thiết. Ngoài ra, Tổ chuyên gia cũng bị nhà thầu kiến nghị chưa tuân thủ nguyên tắc đánh giá HSDT khi không cho phép nhà thầu bổ sung, làm rõ các tài liệu mà pháp luật đấu thầu cho phép (catalogue); đồng thời, kiến nghị việc đánh giá tính tương đương của hàng hóa chào thầu với yêu cầu tại HSMT còn phiến diện, ảnh hưởng đến kết quả lựa chọn nhà thầu. Tại lần đấu thầu thứ tư, Hội đồng tư vấn giải quyết kiến nghị trong đấu thầu (Sở Tài chính Lào Cai) đã có báo cáo kết luận, theo đó kiến nghị Chủ đầu tư hủy kết quả lựa chọn nhà thầu, tiến hành đánh giá lại HSDT của các nhà thầu tham dự, do quá trình lựa chọn nhà thầu chưa đảm bảo cạnh tranh, công bằng, minh bạch, hiệu quả. Ngày 3/12/2025, Gói thầu được mở thầu lần thứ năm. Chủ đầu tư đang đánh giá HSDT của 3 nhà thầu tham dự.
Ảnh chỉ mang tính minh họa
Tại Vĩnh Long, Gói thầu số 4 Trạm xử lý nước thải; cung cấp và lắp đặt thiết bị trạm xử lý nước thải thuộc Dự án Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng Cụm công nghiệp Tân Thành Bình (tỉnh Bến Tre cũ), có giá 34,061 tỷ đồng phải mời thầu đến lần thứ ba trong gần 1 năm.
Cụ thể, tháng 3/2024, Gói thầu hoàn tất lựa chọn nhà thầu, nhưng Công ty CP Sản xuất & Thương mại N.I.D (nhà thầu bị loại) đã gửi đơn kiến nghị hai cấp về kết quả lựa chọn nhà thầu. Tháng 4/2025, Sở Tài chính Bến Tre ra thông báo kết luận nhiều nội dung trong các kiến nghị của nhà thầu là có cơ sở, đề nghị người có thẩm quyền ra quyết định không công nhận kết quả lựa chọn nhà thầu đối với Gói thầu số 4, do bên mời thầu đánh giá HSDT không đúng yêu cầu của HSMT; xác định trách nhiệm đối với bên mời thầu do có nhiều sai sót trong lập HSMT và đánh giá HSDT dẫn đến kiến nghị, hủy thầu.
Giữa tháng 5/2025, Gói thầu số 4 được phát hành HSMT lần hai, với 4 nhà thầu tham dự. Tuy nhiên, kịch bản hủy thầu lặp lại khi cả 4 nhà thầu tham dự đều không đáp ứng yêu cầu về kỹ thuật. Gói thầu đang trong thời gian tổ chức đầu thấu lần thứ ba.
Thực trạng hủy thầu lặp lại gây ra nhiều hệ lụy đáng kể, trước hết là tiến độ dự án bị kéo dài, do quy trình tổ chức mời thầu lại mất nhiều thời gian, tiếp đến là phát sinh chi phí tổ chức đấu thầu, thay đổi giá thị trường vật tư, thiết bị. Bên cạnh đó, việc liên tục hủy thầu cũng tạo tâm lý e ngại, làm giảm mức độ cạnh tranh khi nhiều nhà thầu chọn không tiếp tục tham dự. Nghiêm trọng hơn, các sai sót của tổ chức mời thầu và tổ chuyên gia còn tiềm ẩn rủi ro pháp lý, đặc biệt trong bối cảnh công tác đấu thầu ngày càng được giám sát chặt chẽ và minh bạch hơn. Việc xử lý kiến nghị kéo dài còn làm tăng áp lực cho cơ quan quản lý địa phương, ảnh hưởng chung đến tiến độ giải ngân và hiệu quả đầu tư công.
Một chuyên gia đấu thầu chỉ ra rằng, những năm qua, báo cáo tình hình thực hiện hoạt động đấu thầu của nhiều địa phương đều đề cập, một trong những nguyên nhân dẫn đến tồn tại, hạn chế trong công tác lựa chọn nhà thầu là năng lực của một số chủ đầu tư, bên mời thầu, tư vấn đấu thầu còn hạn chế, chưa nắm chắc nghiệp vụ. Đây là nguyên nhân chủ yếu khiến tình trạng hủy thầu ngày một gia tăng. Theo chuyên gia đấu thầu, để khắc phục tình trạng hủy thầu lặp lại, cần nâng cao năng lực của tổ chuyên gia, tổ thẩm định và chuẩn hóa HSMT. Với các gói thầu kỹ thuật phức tạp, cần có chuyên gia kỹ thuật độc lập hỗ trợ đánh giá để giảm thiểu sai sót. Song song đó, công tác giải quyết kiến nghị phải được thực hiện kịp thời với đầy đủ căn cứ pháp lý để giảm tình trạng nhà thầu khiếu nại kéo dài và hạn chế nguy cơ hủy thầu./.
Nguồn: Phương Bình/baodauthau.vn
