Trong những năm gần đây, cùng với xu hướng đẩy mạnh đầu tư công, nhiều công trình hạ tầng trọng điểm, dự án quy mô lớn của đất nước đã được tin tưởng giao cho các doanh nghiệp Việt Nam thực hiện. Đây không chỉ là bước tiến của nhà thầu trong nước, mà còn phản ánh niềm tin của Chính phủ vào nội lực và nỗ lực nuôi dưỡng những “cánh chim đầu đàn” đủ sức cạnh tranh tại thị trường xây dựng khu vực và từng bước vươn tầm quốc tế.
Vị thế mới của nhà thầu xây dựng Việt
Một thập kỷ trước, cầu Nhật Tân - cây cầu dây văng lớn nhất Việt Nam vào thời điểm đó - với tổng vốn đầu tư hơn 13 nghìn tỷ đồng được khánh thành. Khi đó, 3 gói thầu xây lắp chính thuộc Dự án đều do các nhà thầu Nhật Bản (Tập đoàn IHI, Công ty Sumitomo Mitsui, Công ty TNHH Xây dựng Tokyu) giữ vai trò thi công chủ đạo. Nhà thầu Việt Nam duy nhất góp mặt trong liên danh là Tổng công ty CP Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam (Vinaconex). Với sự hiện diện của các nhà thầu Nhật Bản, cầu Nhật Tân được coi là “phòng thí nghiệm sống” với hàng loạt công nghệ xây dựng cầu tiên tiến lần đầu áp dụng tại Việt Nam.
Được khởi công xây dựng từ năm 2022, cầu Nhơn Trạch, cây cầu lớn nhất thuộc Dự án Vành đai 3 TP.HCM với tổng vốn đầu tư gần 3.000 tỷ đồng được đảm nhận bởi những tên tuổi trong ngành xây dựng của Hàn Quốc thông qua đấu thầu rộng rãi quốc tế, đó là Công ty Kumho E&C và Dongbu Corporation.
Dễ dàng nhận thấy, những năm về trước, tại nhiều dự án trọng điểm quốc gia, sự hiện diện của các tổng thầu nước ngoài chiếm ưu thế. Nhưng nay, cán cân đã đổi khác. Các doanh nghiệp xây dựng hàng đầu Việt Nam như Công ty CP Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình, Công ty CP Xây dựng Coteccons, Công ty CP Đầu tư xây dựng Trung Nam (Trungnam Group), Công ty CP Tập đoàn Đèo Cả, Vinaconex, Tổng công ty Licogi, hay các doanh nghiệp trong lĩnh vực cơ khí, năng lượng, công nghiệp phụ trợ… đã và đang khẳng định năng lực vượt trội của mình.
Minh chứng là tại Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành, số lượng nhà thầu Việt được chọn lựa và đang thi công ở thế áp đảo. Trong số các gói thầu chính của Dự án, chỉ có Gói thầu 5.10 Thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị công trình nhà ga hành khách của Dự án thành phần 3 là có sự tham gia của nhà thầu nước ngoài.
Nhiều công trình quan trọng, trọng điểm quốc gia như cao tốc, sân bay… được trao cho nhà thầu Việt thi công. Ảnh: Tùng Phạm
Triển khai từ năm 2023, Gói thầu số 12 Thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị công trình nhà ga hành khách T3 thuộc Dự án Xây dựng nhà ga hành khách T3 - Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất, với tổng giá trị hợp đồng 9.034 tỷ đồng, được thi công bởi Liên danh 6 thành viên đều thuộc TOP các nhà thầu uy tín nhất trên thị trường xây dựng Việt Nam: Tổng công ty Xây dựng số 1 (CC1), Tổng công ty 319 Bộ Quốc phòng, Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn, Công ty CP Đầu tư xây dựng Ricons.
Đầu tháng 10/2025, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông TP. Hà Nội công bố trao hợp đồng Gói 27/XL Thi công xây dựng công trình thuộc Dự án Đầu tư xây dựng cầu Thượng Cát và đường hai đầu cầu (5.920 tỷ đồng). Liên danh trúng thầu gồm 8 thành viên, đều là doanh nghiệp Việt Nam, trong đó có các tên tuổi lớn như Đèo Cả, Xây dựng Trường Sơn, Công ty CP Xây dựng hạ tầng Bắc Trung Nam...
Trình độ về công nghệ, thiết bị, năng lực, quản lý, kỹ thuật thi công của doanh nghiệp xây dựng Việt Nam đã đạt top đầu của khu vực. Ảnh: Phạm Trường
Nhiều công trình lớn như cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 1, giai đoạn 2, sân bay Long Thành, cầu Rạch Miễu 2… đều do nhà thầu Việt đảm nhận thi công. Thậm chí, hiện nay Việt Nam đã hoàn toàn làm chủ công nghệ xây các cây cầu nhịp lớn, kể cả dây văng, dây võng, cầu vòm… Những công trình này không chỉ thể hiện trình độ kỹ thuật cao, mà còn khẳng định khả năng quản lý dự án phức tạp của các nhà thầu Việt.
Không chỉ dừng ở thi công, nhiều doanh nghiệp còn vươn lên đảm nhận vai trò tổng thầu, thậm chí tham gia đầu tư theo hình thức PPP, BOT… thể hiện tầm nhìn chiến lược và khả năng quản trị rủi ro dự án ở mức cao. Tập đoàn Hòa Bình từng làm tổng thầu cho các dự án quy mô lớn như Saigon Centre, Empire City, Celedon City, Estella Height, Alma Resort, Nhà ga T3 Sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất, thể hiện năng lực ngang tầm nhiều đối thủ quốc tế. CC1 đã khẳng định vị thế qua việc xây dựng Bệnh viện Nhi đồng TP.HCM và hàng chục dự án điện lớn...
Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam nhận định, trình độ về công nghệ, thiết bị, năng lực, quản lý, kỹ thuật thi công của doanh nghiệp xây dựng Việt Nam đã đạt TOP đầu của khu vực. Nhiều doanh nghiệp có những bước đi vươn ra thị trường nước ngoài, vừa để mở rộng thị trường, tăng doanh thu, vừa để phát triển hơn, bắt kịp công nghệ mới. Đặc biệt, trong bối cảnh đơn giá xây dựng trong nước không hấp dẫn; lao động ở nước ngoài khan hiếm hơn Việt Nam, việc nhận thầu công trình xây dựng, đưa lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài, kết hợp với lao động nước sở tại sẽ có hiệu quả cao.
Nhiều doanh nghiệp Việt đã từng bước “xuất ngoại”, tham gia đấu thầu và thực hiện dự án ở Lào, Campuchia, Myanmar. Tháng 4/2025, Dự án Thủy điện Nam Neun 1 (Lào) được khởi công bởi Liên danh Công ty CP Xây dựng 47 - Công ty CP Tư vấn Xây dựng Điện 3. Tháng 9/2025, Liên danh Tổng công ty 36 - Công ty CP CK41 - Công ty CP Đầu tư và Xây dựng hạ tầng viễn thông - tin học - Công ty TNHH Truyền thông Alpha được lựa chọn thực hiện Gói thầu Thi công xây dựng và mua sắm, lắp đặt thiết bị thuộc Dự án Xây dựng Đài phát thanh, phát hình tại tỉnh Hủa Phăn (Lào)... Nhiều hợp đồng EPC trong lĩnh vực năng lượng, công nghiệp nhẹ, hay các dự án hạ tầng đô thị tại khu vực ASEAN do nhà thầu Việt đảm nhận. Điều này phản ánh sự chuyển mình mạnh mẽ của doanh nghiệp Việt, từ chỗ phụ thuộc vào nhà thầu ngoại, đến nay đã đủ khả năng cạnh tranh ngang tầm, góp phần nâng cao giá trị thương hiệu quốc gia trên bản đồ xây dựng, công nghiệp khu vực.
Nhà thầu Việt đã làm chủ nhiều giải pháp, công nghệ thi công hiện đại để cạnh tranh sòng phẳng tại các gói thầu phức tạp, quy mô lớn. Ảnh: Phạm Trường
Tiếp tục “vun bồi” nội lực
Sự gia tăng số lượng các công trình, dự án quy mô lớn, trọng điểm do nhà thầu Việt đảm nhận xuất phát từ hai yếu tố: khung pháp lý ngày càng hoàn thiện, minh bạch, tạo cơ chế cạnh tranh bình đẳng và năng lực thực tiễn của doanh nghiệp Việt được củng cố cả về tài chính, công nghệ và nhân lực.
Năm 2024, môi trường đầu tư kinh doanh tại Việt Nam đã được cải thiện mạnh mẽ với nhiều cải cách đột phá. Điển hình là việc sửa đổi 4 luật: Quy hoạch, Đầu tư, PPP và Đấu thầu đã tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đầu tư. Trong đó, Luật Đấu thầu bổ sung áp dụng ưu đãi trong lựa chọn nhà thầu đối với trường hợp nhà thầu trong nước tham dự thầu với tư cách độc lập hoặc liên danh với nhà thầu nước khác khi tham dự đấu thầu quốc tế. Ngoài ra, Luật tiếp tục kế thừa Luật Đấu thầu 2013 đối với trường hợp ưu đãi nhà thầu nước ngoài liên danh với nhà thầu trong nước mà nhà thầu trong nước đảm nhận từ 25% trở lên giá trị công việc của gói thầu. Quy định này khuyến khích, tạo điều kiện thúc đẩy doanh nghiệp Việt tiếp cận và tham gia cạnh tranh tại các gói thầu lớn, các gói thầu áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi quốc tế.
Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh đầu tư hệ thống hạ tầng giao thông hiện đại, đáp ứng nhu cầu phát triển của nền kinh tế, nhiều nghị quyết thí điểm về cơ chế, chính sách đặc thù được Quốc hội ban hành, mở ra cơ hội chưa từng có cho doanh nghiệp nội địa nói riêng. Tại Nghị quyết số 172/2024/QH15 về chủ trương đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, Quốc hội yêu cầu tổng thầu, nhà thầu phải ưu tiên sử dụng các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể sản xuất, cung cấp. Đối với gói thầu được tổ chức đấu thầu quốc tế, hồ sơ mời thầu phải có điều kiện cam kết của tổng thầu, nhà thầu nước ngoài về việc chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực cho đối tác Việt Nam để làm chủ công tác quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì; từng bước làm chủ công nghệ... Đây là nền tảng thúc đẩy xu hướng “nội địa hóa” thực sự bền vững, là cơ sở để doanh nghiệp Việt tích lũy, nâng cao năng lực, hình thành đội ngũ doanh nghiệp có sự liên kết, uy tín.
Theo đánh giá của Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Tài chính), trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng, Việt Nam đã ký kết và thực thi nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) quan trọng, mở ra một không gian rộng lớn cho doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, hầu hết doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa tận dụng được hết những cơ hội này. Nguyên nhân do thiếu thông tin, thiếu hiểu biết về quy định đấu thầu ở nước ngoài hoặc do rào cản ngôn ngữ.
Để khắc phục các hạn chế, theo khuyến nghị của chuyên gia đấu thầu, các doanh nghiệp cần chủ động quan tâm tìm hiểu thông tin liên quan, bước đầu có thể lựa chọn 1 - 2 thị trường có FTA phù hợp và hoàn thiện các chứng chỉ cần thiết, xây dựng hồ sơ năng lực song ngữ. Tiếp đó đến giai đoạn thăm dò, doanh nghiệp cần đăng ký tài khoản, tham gia các gói thầu nhỏ và chú trọng xây dựng mạng lưới đối tác. Ở giai đoạn tiếp theo, khi doanh nghiệp Việt Nam đã thuần thục hơn, có thể tham gia đấu thầu thường xuyên với việc mở rộng sang các thị trường khác và trở thành nhà thầu chính.
Ngành xây dựng Việt Nam không chỉ là một ngành công nghiệp, mà còn là nền tảng thể hiện vị thế quốc gia. Với những chính sách phù hợp từ Chính phủ và sự nỗ lực, quyết tâm của doanh nghiệp, kỳ vọng nhà thầu Việt Nam ngày càng vươn mình, góp phần khẳng định vị thế của nền kinh tế nước nhà trên bản đồ khu vực và thế giới./.
Nguồn: Phương Bình/baodauthau.vn
